۱۳۹۳ مهر ۲۱, دوشنبه

21 مهرماه سالروز درگذشت مرضیه: مرضیه موسیقی دوره پهلوی را جایگزین قاجار کرد



قدیمی ها - محمد آذر: در آن روزها که موسیقی سبک و روشی تکراری در پیش گرفته و عموما صدا و رفتارهای مردانه شاخص موسیقی ایران بود، دختری بیست و دو ساله با آن چهره سبزه و بانمک که شیطنت از چشمانش می بارید، با تنی لرزان و پر استرس به روی صحنه می آید.
تو کز عبرت بدین افسانه مانی
چه پنداری مگر افسانه خوانی
درین افسانه شرطست اشک راندن
گلابی تلخ بر شیرین فشاندن
مرضیه جوان در اپرت خسرو و شیرین امیدی تازه را برای هنر ایران نوید می دهد، او وقتی تشویق های پی در پی حاضران را می بیند انگیزه اش برای دستیابی به شهرت و محبوبیت بیشتر می شود و بزرگان موسیقی شادمان از کشف استعداد جدید تلاش می کنند تا این خواننده ی خوش صدای آینده را به دوست داران موسیقی ملی معرفی کنند.
مرضیه از همان ابتدا با وسواس در انتخاب اشعار و نوع اجرای آن مورد توجه هنر شناسان و مردم عادی قرار می گیرد، آنچه که او می خواهد وارد هنر کند ظرافت های زنانه و در عین حال حفظ جایگاه والای زنان و نقش آنان در موسیقی است.

مرضیه

برای مثال شیوه رایج قبل از او خواندن اشعاری از سعدی، حافظ، مولوی و شاعرانی از این دست بود که آن هم عموما به شکل آواز اجرا و یا اگر به شکل تصنیف بود دیگر در عصر جدید مورد قبول طبقات مختلف جامعه واقع نمی شد. اگر هم خوانندگان معروف چون قمرالملوک وزیری، ملوک خانم، نیر اعظم رومی، هلن، روحبخش، دلکش و بسیاری دیگر در زمینه تصنیف خوانی فعال بودند، عمدتا از موسیقی های محلی کمک می گرفتند و از همه مهم تر صدا، ظاهر و رفتار همچنان مردانه بود و آنچه مرضیه را از این بزرگان متمایز می کرد بی شک حفظ اصل اثر و در مقابل اضافه کردن ظرافت و زیبایی زنانه در حین اجرا به موسیقی بود. به جرات می شود گفت تلاش ها و زحمات مرضیه موسیقی ایرانی دوره پهلوی را جایگزین موسیقی دوره قاجار کرد.
او می خواست موسیقی از حالت یک نواختی خارج شود البته لازم به ذکر است که تفکرات و ایده های بزرگان و همچنین استقبال طبقات مختلف مردم آن زمان هم در آفرینش چنین ایده ای بی اثر نبوده چرا که مرضیه همواره رابطه خود با قشر اشرافی و ضعیف جامعه را حفظ کرد و همواره می کوشید تا طبقات مختلف جامعه به یک موسیقی فاخر و واحد علاقمند شوند.
نخستین آثار اجرا شده توسط مرضیه مربوط به متقدمینی چون «شیدا» و متاخرینی ماننده «رهی معیری» و «رحیم معینی کرمانشاهی» است عشق بازی و شیدایی اشعار علی اکبر شیدا که از قضا متعلق به دوره قاجار است، رهی هنرمند سرشناس و شاخص همان دوره و معینی کرمانشاهی که هنرمندیست جوان و جویای نام  که از قضا دارای سبک خاص در تصنیف سازی بود خود نشان از دقت و هوش سرشار مرضیه در انتخاب جایگاهش برای ثبت در حافظه تاریخ است.
اما نقش پر رنگ آهنگسازانی چون ابراهیم منصوری، ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، بزرگ لشگری، مجید وفادار، همایون خرم و دیگر بزرگان همه و همه با شناخت از شخصیت مرضیه باعث شدند تا هم سبک آواز خوانی مرضیه پایه گذاری شود و هم سلیقه و خواست مردم توجه خاصی به شیدا خوان ما کنند آنچنان که می بینید هنوز کارهای بی نظیر او با همکاری هنرمندان بی همتای آن دوره همچنان توسط خوانندگان بزرگ بازخوانی و حتی سکوی پرشی برای هنرمندان جوان تر است.
نکته دیگر در محبوبیت مرضیه، کارهای خیرخواهانه و حضور اجتماعی او نه برای جلب توجه بلکه برای کمک و استفاده درست او برای به خدمت گرفتن هنرش جهت کارهای خیرخواهانه بود.
کنسرت او برای کمک به سیل زدگان و زلزله زدگان ترانه هایی که برای روزها یا افراد خاص مثل روز عصای سفید روز مادر یا کنسرت باشکوهی که عواید آن برای معالجه چشم استاد بنان در نظر گرفته شده بود و تلاش او برای تشویق پیوستن آحاد مردم به کارهای بشر دوستانه، همچنین واکنش او به رخداد های اجتماعی سیاسی ماننده خواندن ترانه ای برای اعتراض اعدام گلسرخی بی شک نقش قوی و قدرتمند او در تاریخ موسیقی ملی ایران را نشان می دهد.

مرضیه

مرضیه حتی پا از این هم فراتر می گذارد و در جهت معرفی موسیقی ملی و بی همتای ایران به دنیا تلاش می کند، او در آن زمان، از اولین هنرمندانیست که برای برگزاری کنسرت به شوروی، آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی سفر می کند و با استقبال بی نظیر مردم جهان روبرو می شود، رابطه هایی که با هنرمندان اکثر نقاط جهان پیدا می کند سبب یک تعامل فرهنگی گسترده می شود که اولین نتایج آن باعث ایجاد یک جایگاه والا برای موسیقی ایران در بین ملت هایی که تا قبل از آن در مورد موسیقی ایران بی اطلاع بودند می شود.
فعالیت ها او علارغم محدودیت هایی که برای آواز خوانی زنان در کشورش وجود داشت و همچنین کهن سالی و بیماری تا آخرین سال های عمر ادامه پیدا می کند چنانکه یهودی منوهین از شناخته شده ترین موسیقیدانان عصر حاضر از وی برای کنسرت صلح دعوت می کند و مرضیه ی 73 ساله چه زیبا زن شرقی و هنر ایرانی را در برابر ملت ها به نمایش می گذارد.
حال که 4 سال از درگذشت مرضیه بانوی هنر می گذرد دوستدارانش همواره با صدای لطیف او به دوران طلائی موسیقی سفر می کنند و تا ابد آن بیت معروف که همیشه ورد زبان مرضیه بود را زمزمه خواهند کرد.
بعد از وفات تربت ما بر زمین مجوی
در سینه های مردم دانا مزار ماست

۸ نظر:

ناشناس گفت...

با درود،
این درست نیست که گفته بشه قبل از مرضیه صدای خوانندگان زن و رفتار آنها مردانه بود،آیا صدای قمر،روحبخش،هما،آذر حنانه و..مردانه بود؟
این درست نیست که به جهت شخص پرستی از ارزش دیگران کم کرد،درست است بانو مرضیه جایگاه ویژه در موسیقی ایرانی دارد ولی او تنها نبود.

ناشناس گفت...

سلام. ممکنه لطفا بگین خانم مرضیه کدوم ترانه رو به یاد خسرو گلسرخی خوند؟ ممنون

ناشناس گفت...

در راستاى خيانتهاى زنجيره وار مجاهدين خلق در حق مردم ايران خانم مرضيه نيز از جفاى انان در امان نماند

ناشناس گفت...

کمترین علاقه ای به مجاهدین خلق ندارم ولی برای کمکهای مادی ومعنوی آنها به مرضیه واینکه اورا از زندگی وحشتناکش در جمهوری اسلامی نجات دادند وتا پایان عمر از او مراقبت کردند - صرفنظر از سوءاستفاده های تبلیغاتی که ازاوکردند - عمیقاً از آنها سپاسگزارم

Unknown گفت...

منهم از دوره نوجوانی یکی از طرفداران صدای بانو مرضیه بودم خانم الهه وپوران ودیگران هم به همان اندازه مهم بودند بنده نمیدانم شما که این اظهار نظر را کرده اید وبزرگانی نطیر قمر وخیلی های دیگر را از نظر دورداشتید آیا در موسیقی یا تاریخ آن یاجامعه شناسی هنری یا چیزی که ربطی به هنر وموسیقی داشته باشید حرفه وکارتان بوده است یا نه زیرا قدری اغراق گویی کرده اید انگار مریم رجوی دارد از دوستی با خانم مرضیه که سرمایه مردم ایران است (واگر بنا باشد با این همه خیانت مریم رجوی هنوز هم ایرانی باشد سهمش از من وشما بیشتر نیست درست بقدر سهم یک ملایی در راس قدرت) با مرضیه حرف میزند واورا بالا میبرد کاری که حرفه اینان است یا مثلا این آگهی هایی که صدای هنرمندان وحاصل عرق ریزی نوازندگان را یکجا تا 7 هزار تا کار را به قدر یک نان سنگگ میفروشند وتازه آهنگ الهه را پخش میکنند وزیرش مینویسند پوران اینان هم در رواج هنر سهم دارند مگرنه؟اما آنهایی که صدای مرجان که همان سیما مافیها باشد هنگامه اخوان وخانم غانم را خفه کردند نمیدانستند امروز خانم گلستانی محمدی ریس السادات ومحمد خانی ودههای دیگر که بگذارید روزی چون آفتاب از زیر ابر بیرون آیند با هنرمندی بزرگ مردی چون مجید درخشانی ما را زنده نگه میدارند بر خلاف موسیقی پاب ما که سوپی پرآب شده است این موسیقی را خیلی های دیگر هم در آن سهم داشته اند خانم مرضیه به تنهای نمیتوتنسته است

Unknown گفت...

خانم حوروش خلیلی را از قلم انداخته بودم ایشان هم در کنا آین بانوانی که امروز موسیقی مارا زنده نگه میدارند سهمی دارند

ناشناس گفت...

افسوس که زندگینامه های هنرمندان را با آگاهی ومطالعه اندک منتشر می کنید. خانم مرضیه دست پرورده اسماعیل مهرتاش و بزرگ شده جامعه باربد است که متاسفانه با انقلاب اسلامی از خاطرها رفتند.
ده - پانزده سال پیش در برنامه ای از بی بی سی از خود مرضیه شنیدم که شاگرد مهرتاش بوده وشبی که خواننده اصلی قهر کرده بوده،مهرتاش مرضیه را انتخاب می کند و او که گرفتار دلهره و ترس بوده توسط یکی از هنرپیشگان
به صحنه اجرای اپرت هل داده می شود واین می شود شروع کار خوانندگیش.

ناشناس گفت...

آثار مرضیه کلاسیک تر ، اصیل تر، احساسی تر بود به طوریکه هم در میان عامه مردم و هم خواص جایگاه ویژه ای داشت.همه همعصرانش مثل پوران و الهه و ... و قبل از او قمر و ... هم بسیار عالی بودند ولی آثار مرضیه رنگ و لعاب موسیقی کوچه بازاری نداشت و بیشتر سمت و سوی موسیقی حرفه ای داشت. از هنرمندانی که قابل مقایسه با اون هستند میشه از دلکش نام برد.